งบกำไรขาดทุน (Profit and Loss Statement) คืออะไร

งบกำไรขาดทุนเป็นงบการเงินที่นักลงทุนและเจ้าของกิจการต่างให้ความสนใจอย่างมาก เนื่องจากเป็นข้อมูลที่แสดงให้เห็นถึงประสิทธิภาพการทำกำไรของกิจการได้ นอกจากนั้นงบกำไรขาดทุนยังเป็นสิ่งที่ช่วยกำหนดทิศทางการวางและพัฒนากลยุทธ์ด้านการดำเนินกิจการให้มีผลกำไรที่น่าพึงพอใจต่อ ๆ ไปได้อีกด้วย ในบทความนี้จะขอพาทุกท่านไปรู้จักว่า งบกำไรขาดทุน (Profit and Loss Statement) คืออะไร มีความสำคัญอย่างไร รวมถึงวิธีอ่านค่าต่าง ๆ ในงบการเงินประเภทนี้ด้วย

งบกำไรขาดทุน (Profit and Loss Statement) คือ งบการเงินที่แสดงผลการดำเนินงานของกิจการ โดยแสดงข้อมูลเกี่ยวกับรายได้, ค่าใช้จ่าย, กำไร หรือ ยอดขาดทุนในแต่ละรอบบัญชี ซึ่งงบกำไรขาดทุนจะช่วยให้ผู้ประกอบการได้เข้าใจว่ากิจการมีกำไรหรือไม่ กำไรมาจากไหน หรือมีค่าใช้จ่ายส่วนใดที่สามารถปรับลดลงเพื่อให้กำไรของกิจการเพิ่มขึ้นได้หรือไม่ ซึ่งงบกำไรขาดทุนจะนำไปสู่การพัฒนากลยุทธ์ด้านธุรกิจให้แข็งแรงและตอบโจทย์กับการเปลี่ยนแปลงของตลาดมากขึ้น อีกทั้งยังสามารถช่วยคาดการณ์ผลประกอบการในอนาคตได้อีกด้วย

▲ สูตรคำนวณงบกำไรขาดทุน

การคำนวณในการทำงบกำไรขาดทุน มีหลักการคือ

 รายได้รวม - ค่าใช้จ่ายรวม = กำไร (ขาดทุน)

• รายได้รวม (Total Revenue) หมายถึง เงินสดหรือรายการอื่น ๆ ที่กิจการได้รับจากการจำหน่ายสินค้าหรือบริการทั้งหมด

• ค่าใช้จ่ายรวม (Total Expenses) หมายถึง เงินสดหรือรายการอื่น ๆ ที่กิจการใช้จ่ายไปเพื่อดำเนินกิจการ เช่น ค่าเช่าที่ดิน, ค่าการตลาด, ค่าโฆษณา เป็นต้น

• กำไรหรือขาดทุน (Profit or Loss) หมายถึง ผลต่างระหว่างรายได้ทั้งหมดและค่าใช้จ่าย หากค่าใช้จ่ายมากกว่ารายได้จะเรียกว่าขาดทุน แต่ถ้าค่าใช้จ่ายน้อยกว่ารายได้จะเรียกว่ากำไร

▲ ตัวอย่างการคำนวณงบกำไรขาดทุน (Profit and Loss Statement)

• รายได้จากการขายและบริการ (Sale) คือ รายได้หลักของกิจการ มาจากการขายสินค้าหรือบริการให้แก่ลูกค้า

• รายได้อื่น ๆ (Other Revenue) คือ รายได้ที่ไม่ได้เกี่ยวข้องกับการดำเนินกิจการ เช่น ดอกเบี้ยจากเงินทุนในธนาคาร, รายได้จากการเงินปันผล, รายได้จากการให้เช่า เป็นต้น

• ต้นทุนการขาย (Cost of goods sold) คือ ต้นทุนของสินค้าหรือบริการ หมายถึง ต้นทุนของวัตถุดิบ, ค่าแรงงานและค่าใช้จ่ายทั้งหมดที่เกี่ยวกับการผลิตสินค้าหรือบริการนั้น ๆ

• ค่าใช้จ่ายในการขาย (Selling Expenses) คือ ค่าใช้จ่ายที่ใช้ในการขายสินค้าหรือบริการ เช่น ค่าโฆษณา, ค่าการตลาด, ค่าขนส่ง, ค่าคอมมิชชัน เป็นต้น

• ค่าใช้จ่ายในการบริหาร (Administrative Expenses) คือ ค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวข้องกับการบริหารกิจการ เช่น ค่าฝึกอบรม, ค่าเช่าสำนักงาน, เงินเดือนฝ่ายบริหาร เป็นต้น

• กำไรขั้นต้น (Gross Profit) คือ กำไรที่ได้จากยอดขายลบด้วยต้นทุนขาย เป็นกำไรก่อนหักค่าใช้จ่ายต่าง ๆ

• กำไรก่อนหักค่าใช้จ่ายทางการเงินและภาษีเงินได้ (EBIT) คือ กำไรที่เกิดจากการดำเนินกิจการ

• กำไรก่อนหักภาษีเงินได้ (EBT) คือ กำไรที่เกิดจากการดำเนินกิจการและหักค่าใช้จ่ายทางการเงินแล้ว

• กำไรสุทธิ (Net Income) คือ รายได้หลังจากหักค่าใช้จ่ายทั้งหมดแล้ว

หลังจากที่นำรายได้ของกิจการหักกับค่าใช้จ่ายแต่ละส่วนจะได้กำไรในแต่ละขั้นออกมา ซึ่งแบ่งเป็น

• กำไรขั้นต้น (Gross Profit)

  คือ [รายได้ – ต้นทุนขาย] ช่วยบอกว่ากิจการนี้สามารถตั้งราคาสินค้าสูงกว่าต้นทุนได้มากน้อยแค่ไหน

  
  

• กำไรจากการดำเนินงาน (Operating Profit)

  คือ [กำไรขั้นต้น - ค่าใช้จ่ายทั่วไป] ช่วยบอกว่าการดำเนินกิจการเป็นไปในทิศทางไหน มีผลกำไรเกิดขึ้นหรือไม่ ช่วยให้เห็นภาพรวมของธุรกิจได้ชัดขึ้น

  
  

• กำไรสุทธิ (Net Profit)

  คือ [รายได้ทั้งหมด – ค่าใช้จ่ายทั้งหมด] ช่วยบอกว่าในช่วงระยะเวลาที่จัดทำงบกำไรขาดทุน กิจการนี้สามารถสร้างกำไรหลังจากหักทุกยอดค่าใช้จ่ายแล้วเหลือเท่าไร

แบบฟอร์ม งบกำไรขาดทุนสามารถแบ่งได้เป็น 2 ประเภท ได้แก่ งบกำไรขาดทุนแบบรายงาน และ งบกำไรขาดทุนแบบบัญชี ซึ่งมีรูปแบบที่แตกต่างกันตามฟอร์มดังนี้

1. งบกำไรขาดทุนแบบรายงาน (Report Form)

การจัดทำงบกำไรขาดทุนรูปแบบนี้จะแบ่งรายงานเป็น 3 ส่วน ได้แก่ รายได้, รายจ่าย และกำไรสุทธิหรือขาดทุนสุทธิ โดยมีลักษณะการทำบัญชีดังนี้

• ส่วนหัวเขียน 3 บรรทัดที่หัวกระดาษ บริเวณกึ่งกลางของหน้ากระดาษ ประกอบด้วย

• บรรทัดที่1: ชื่อกิจการ

• บรรทัดที่2: คำว่า “งบกำไรขาดทุน”

• บรรทัดที่3: รอบระยะเวลาที่ทำงบกำไรขาดทุนและวันสิ้นสุด

• เขียนคำว่า “รายได้” และนำยอดรายได้มาแสดงในหมวดรายได้นี้ หากมีมากกว่า 1 รายการ ให้ทำยอดรายได้รวมด้วย

• เขียนคำว่า “ค่าใช้จ่าย” และนำยอดค่าใช้จ่ายมาแสดงในหมวดค่าใช้จ่ายนี้ หากมีมากกว่า 1 รายการ ให้ทำยอดค่าใช้จ่ายรวมด้วย

• หาผลต่างระหว่างยอดรายได้รวมและยอดค่าใช้จ่ายรวม หากรายได้รวม > ค่าใช้จ่ายรวม ถือว่ามียอด “กำไรสุทธิ” แต่ถ้ารายได้รวม < ค่าใช้จ่ายรวม ถือว่าเป็นยอด “ขาดทุนสุทธิ”

▲ ตัวอย่าง งบกำไรขาดทุนแบบรายงาน

▲ ข้อดีของงบกำไรขาดทุนแบบรายงาน

• เข้าใจง่าย

  งบกำไรขาดทุนแบบรายงานจะแสดงผลการดำเนินงานของกิจการในรูปแบบของรายงาน โดยเรียงลำดับจากรายได้ไปยังกำไรสุทธิ ทำให้เข้าใจง่ายและสะดวกต่อการอ่าน 

• เน้นให้เห็นภาพรวม

  งบกำไรขาดทุนแบบรายงานจะเน้นให้เห็นภาพรวมของผลการดำเนินงานของกิจการ โดยแสดงตัวเลขสำคัญต่าง ๆ เช่น รายได้ ค่าใช้จ่าย กำไรสุทธิ เป็นต้น

• สามารถนำไปใช้วิเคราะห์ผลการดำเนินงานได้

  งบกำไรขาดทุนแบบรายงานสามารถนำไปใช้วิเคราะห์ผลการดำเนินงานของกิจการได้เช่นเดียวกับงบกำไรขาดทุนแบบบัญชี

2. งบกำไรขาดทุนแบบบัญชี (Account Form)

การจัดทำงบกำไรขาดทุนรูปแบบนี้จะแสดงรายการเป็นรูปตัว T ซึ่งแต่ละส่วนเป็นดังนี้

• ส่วนหัวเขียน 3 บรรทัดที่หัวกระดาษ บริเวณกึ่งกลางหน้ากระดาษ ประกอบด้วย

  
  

• บรรทัดที่1: ชื่อกิจการ

• บรรทัดที่2: คำว่า “งบกำไรขาดทุน”

• บรรทัดที่3: รอบระยะเวลาที่ทำงบกำไรขาดทุนและวันสิ้นสุด

• แบ่งหน้ากระดาษเป็น 2 ด้าน

• จัดบัญชีหมวดค่าใช้จ่ายไว้ทางซ้าย และหมวดรายได้ไว้ทางขวา

• หาผลต่างระหว่างรายได้กับค่าใช้จ่าย แล้วทำยอดรวมของทั้งด้านซ้ายและขวาเท่ากัน

▲ ตัวอย่าง งบกำไรขาดทุนแบบบัญชี

ชื่อกิจการ …

งบกำไรขาดทุน

สำหรับระยะเวลา 1 ปี สิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 2566

▲ ข้อดีของงบกำไรขาดทุนแบบบัญชี

• ความชัดเจน

  งบกำไรขาดทุนแบบบัญชีจะแสดงผลการดำเนินงานของกิจการอย่างครบถ้วนและชัดเจน โดยแบ่งออกเป็นหมวดหมู่ต่าง ๆ 

• ความสะดวก

  งบกำไรขาดทุนแบบบัญชีสามารถจัดทำได้ง่ายและสะดวก เนื่องจากมีหลักการและรูปแบบที่ตายตัว

• ความน่าเชื่อถือ

  งบกำไรขาดทุนแบบบัญชีมีความน่าเชื่อถือ เนื่องจากได้รับการยอมรับจากหน่วยงานต่าง ๆ เช่น กรมพัฒนาธุรกิจการค้าและสำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์

งบกำไรขาดทุนเป็นงบการเงินที่บ่งบอกถึงรายได้และรายจ่ายของ ธุรกิจ หรือองค์กรในระยะเวลาที่กำหนด ซึ่งมีความสำคัญมากในด้านต่าง ๆ ดังนี้

• วัดประสิทธิภาพทางการเงิน

  งบกำไรขาดทุนช่วยให้ผู้บริหารและนักลงทุนมองเห็นภาพรวมเกี่ยวกับประสิทธิภาพทางการเงินของธุรกิจ โดยการดูกำไรหรือขาดทุนที่ได้จากรายการรายได้และรายจ่ายต่าง ๆ

  
  

• ให้ข้อมูลสำหรับการวิเคราะห์สภาพการเงิน

  การทำงบกำไรขาดทุนช่วยให้นักลงทุนและผู้บริหารสามารถวิเคราะห์สภาพการเงินของธุรกิจได้ ซึ่งเป็นข้อมูลสำคัญในการตัดสินใจทางธุรกิจ เช่น การลงทุน การกู้ยืมเงิน หรือการวางแผนการดำเนินธุรกิจในอนาคต

  
  

• บ่งบอกถึงความสามารถในการทำกำไร

  การวิเคราะห์กำไรจากงบกำไรขาดทุนช่วยให้เห็นภาพรวมเกี่ยวกับความสามารถในการทำกำไรของธุรกิจว่าธุรกิจมีประสิทธิภาพในการทำกำไรหรือไม่

  
  

• ช่วยในการวางแผนกลยุทธ์

  ข้อมูลจากงบกำไรขาดทุนเป็นสาระสำคัญในการวางแผนกลยุทธ์ โดยทำให้เกิดการปรับตัวที่เหมาะสมเพื่อทำให้ธุรกิจมีประสิทธิภาพมากที่สุดต่อไป

  
  

1. ตรวจสอบระยะเวลาของงบกำไรขาดทุน

อันดับแรกตรวจสอบให้ทราบก่อนว่ากำลังอ่านงบการเงินที่จัดทำในช่วงเวลาไหน ซึ่งทั่วไปแล้วงบกำไรขาดทุนสามารถเลือกช่วงเวลาที่จัดทำได้ เช่น รายเดือน, รายไตรมาส หรือรายปี

ตัวอย่างเช่น งบกำไรขาดทุนนี้ระบุว่าสำหรับระยะเวลา 1 ปี ตั้งแต่ 1 มกราคม 2565 ถึง 31 ธันวาคม 2565 แสดงว่างบการเงินนี้แสดงรายได้ ค่าใช้จ่ายและกำไรสะสม ตั้งแต่ช่วงต้นปี 2565 จนถึงปลายปี 2565

2. ดูว่าเป็นงบขาดทุนหรืองบกำไร

เมื่อรู้ว่างบที่กำลังดูมีกำไรหรือขาดทุนจะช่วยให้เข้าใจได้ว่าสถานการณ์ของกิจการเป็นอย่างไร

• รายได้ > ค่าใช้จ่าย = กิจการมีกำไร

• รายได้ < ค่าใช้จ่าย = กิจการขาดทุน

ตัวอย่างเช่น งบกำไรขาดทุนของธนาคารแห่งประเทศไทยในปี 2565 มีกำไรสุทธิอยู่ที่ 191,077,634,015 บาท

3. ดูที่มาของรายได้

รายได้คือผลตอบแทนของการดำเนินกิจการ งบกำไรขาดทุนจะทำให้เรารู้ว่าแหล่งที่มาของรายได้ของกิจการมาจากส่วนไหนบ้าง

ตัวอย่างเช่น งบกำไรขาดทุนของธนาคารแห่งประเทศไทยในปี 2565 ที่มีรายได้จาก 5 ส่วน ได้แก่ ดอกเบี้ยรับ, กำไรจากการจำหน่ายเงินลงทุนสุทธิ, ค่าธรรมเนียม, กำไรจากอัตราแลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศสุทธิ และรายได้อื่น

4. มีค่าใช้จ่ายอะไรบ้าง

การอ่านงบกำไรขาดทุนจะทำให้สามารถวิเคราะห์ได้ว่ากิจการมีค่าใช้จ่ายในส่วนไหนบ้าง และสามารถบริหารจัดการให้มีค่าใช้จ่ายที่น้อยลงเพื่อให้ได้กำไรมากขึ้นได้

ตัวอย่างเช่น งบกำไรขาดทุนของธนาคารแห่งประเทศไทยในปี 2565 ที่มีค่าใช้จ่าย 4 ส่วน ได้แก่ ดอกเบี้ยจ่าย, ขาดทุนจากการจำหน่ายเงินลงทุนสุทธิ, ค่าใช้จ่ายเกี่ยวกับพนักงาน และค่าใช้จ่ายอื่น ๆ

วันนี้เราได้พาทุกคนมาทำความรู้จักแล้วว่า งบกำไรขาดทุน (Profit and Loss Statement) คืออะไร การอ่านงบกำไรขาดทุนเป็นทักษะที่สำคัญสำหรับนักลงทุน นักวิเคราะห์ และผู้บริหาร การทำความเข้าใจงบกำไรขาดทุนจะช่วยให้สามารถประเมินผลประกอบการของกิจการได้อย่างมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น แต่อย่างไรในการตัดสินใจเลือกลงทุนในกิจการต่าง ๆ ไม่แนะนำให้พิจารณาเพียงงบกำไรขาดทุนเพียงเท่านั้น แต่ควรพิจารณาปัจจัยที่เกี่ยวข้องอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น ลักษณะของธุรกิจ, การมีทีมผู้บริหารที่มีประสบการณ์, ข้อมูลทางเทคนิคที่ส่งเสริมการเติบโตของกิจการ เป็นต้น